موشواره، موشی[۱] یا ماوس (به انگلیسی: Mouse) یک دستگاه ورودی و یکی از ابزارهای اشاره‌گر شبیه به موش است که جزو تجهیزات ورودی در رایانه‌های شخصی به حساب می‌آید. ماوس، همانند صفحه‌کلید، یک واسط کاربر سخت‌افزاری محسوب می‌شود.این وسیله معمولاً دو دکمه دارد و با کابل به رایانه وصل می‌شود. در نرم‌افزارهای کنونی ماوس قابلیت بخش عمده‌ای از وظایف صفحه‌کلید را عهده‌دار است.

واژه

واژه mouse (مَوس maʊs) که برخی مواقع موس یا ماوس نیز تلفظ میشود. علت نامگذاری مَوس این است که این دستگاه بسیار شبیه به موش (mouse) است.

اولین بار این اصطلاح توسط بیل انگلیش Bill English در جولای ۱۹۶۵ بکار برد.[۲]

تاریخ

مقالهٔ اصلی: تاریخ ماوس

سامانه نمایش جامع

سامانه نمایش جامع (Comprehensive Display System (CDS)) اولین ابزار اشاره‌گر که توسط حرکات دست کنترل می شد، در سال ۱۹۵۲ توسط رالف بنجامین در نیروی دریایی سلطنتی کانادا اختراع شد. این ابزار در حقیقت یک توپ بولینگ فایو-پین کانادایی بود که بر روی یک سخت افزار ویژه سوار شده بود. این سخت افزار می توانست جهت چرخش توپ بولینگ را تشخیص داده و این اطلاعات را به حرکات روی صفحه رایانه تبدیل کند. از آنجا که این اختراع متعلق به یک پروژه کاملا سری نظامی بوده، بنابرین حق امتیاز آن هیچ گاه ثبت نشده است. این دستگاه

پس از جنگ جهانی دوم به عنوان بخشی از سامانه توزیع راداری آتش سوزی استفاده شد. به دلایل امنیتی این محصول به صورت مخفیانه مورد استفاده قرار می گرفت و کاربرد نظامی داشت.[۳]

موس اختصاصی کنسینگتون

یک مهندس انگلیسی با همکاری تام کرنستون و فرد لانگ‌استف محصولی مشابه را در سال ۱۹۵۲ موس اختصاصی کنسینگتون (Kensington Expert Mouse) را طراحی کرد. این موس میتوانست غلطکش با توپ بیلیارد جایگزین شود.

داگلاس انگلبارت

اولین ماوس داگلاس انگلبارت

ماوس در نوامبر ۱۹۶۳ توسط داگلاس اِنگِلبارت اختراع شد. دستگاهی که این مخترع ساخته بود، جعبهٔ کوچک چوبی بود که «به کمک آن می‌توان از بیرون رایانه به محتوای درون آن به راحتی دسترسی یافت.»[۴]

Rollkugel

Telefunken Rollkugel RKS

در 2 اکتبر ۱۹۶۸ موسی با نام Rollkugel توسط شرکت آلمانی Telefunken برای ترمینال SIG100 طراحی شد. این موس در زیر خود یک گوی غلطان کوچک داشت و تنها یک دکمه برای کلیک بر روی آن پیش بینی شده بود. کاربرد آن هم برای رسم تصاویر گرافیکی وکتور بود.[۵][۶]

موس اپل لیسا

اپل در سال ۱۹۸۳ برای ساخت موس رایانه های اپل لیزا، تصمیم گرفت که به سراغ فناوری ماوس های مکانیکی برود. موس لیزا تنها یک دکمه داشت و گوی غلطان درون آن فولادی بود.[۷]

موس نوری

موس SUN workstation

موس های با قطعات متحرک مکانیکی مقداری غیر قابل اعتماد و ناپایدار بودند. اولین موس نوری در سال 1980 توسط استیو کرِش در شرکت Mouse Systems Corporation (MSC) اختراع شد. این موس دارای ساختار SUN workstation بود و از LED و سنسورهای نوری برای ثبت حرکات استفاده می کرد. اما این موس برای کارکرد صحیح، به پد ویژه ای نیاز داشت که به شکل خاصی مدرج شده بود. امروزه این نوع موس‌ها در مدل پیشرفته، از محبوبیت بالایی برخوردار است و رایجتر از انواع دیگر موس محسوب میشود. برخی از انواع این موسها که در آنها به صرفه‌جویی مصرف انرژی نیز فکر شده است در زمانی که بدون کار هستند، چراغ LED در آنها خاموش می‌شود.

بی سیم

دو موس و یک دانگل

لاجیتک، در سال ۱۹۸۴ اولین موس بیسیم خود را که با فرکانس کار می کرد با نام استعاره لاجیتک (Logitech Metaphor) طراحی کرد. اما این موس حتما باید در دامنه دید دریافت کننده می بود تا بتواند کار کند. بعد از آن لاجیتک در سال ۱۹۹۱ اولین موس بیسیم با امواج رادیویی را به بازار عرضه کرد که نیازی به حضور در دامنه دید گیرنده نداشت.

اپتیک نامرئی

در برخی از موس‌های برند لاجیتک، قابلیت اپتیک نامرئی Invisible Optic وجود دارد. دلیل این امر استفاده از نور با فرکانسی خارج از محدوده فرکانس قابل رؤیت توسط چشم انسان است. این امر باعث میشود در حین کار ماوس توجه شما را به خود جلب نکند و نور ماوس قرمز رنگ در فضاهای تاریک به عنصری آزار رسان تبدیل نشود.

انواع ماوس

ماوس ها در انواع مختلفی وجود دارند. تفاوت‌ها در انواع این سخت‌افزار در حوزه‌های مختلفی از نظر نحوهٔ عمل‌کرد فیزیکی، نحوهٔ ارتباط با رایانه و همچنین چگونگی اتصال به آن هستند. موس ها از نظر نحوهٔ عملکرد در انواع غلتکی، نوری (اپتیکال)، ژیروسکوپی و سه‌بعدی وجود دارند. نحوهٔ ارتباط ماوس با رایانه، متشکل از پروتکل‌های مشابه مورد استفاده توسط شرکت اپل است. ماوس ها می‌توانند توسط درگاه متوالی، درگاه پی‌اس/۲ و درگاه یواس‌بی به رایانه متصل شوند.

ماوس غلتکی

ماوس غلتکی (یا نوری-مکانیکی) از یک گوی پلاستیکی تشکیل شده‌است که با چرخش در فضای زیرین در جهات مختلف ماوس، دو چرخ‌دنده مجاور خود را در داخل ماوس به حرکت درمی‌آورد. حرکت این چرخ‌نده‌ها توسط دو دیود که یکی برای حرکت افقی و یکی برای حرکت عمودی تشخیص داده می‌شود و به کنترل‌گر منتقل می‌شود.

ماوس نوری

مقالهٔ اصلی: موشواره نوری

ماوس نوری به جای حرکت دادن برخی از قطعات خود همچون ماوس های مکانیکی، یک دیود ساطع نور و دیودهای نوری را برای تشخیص جنبش نسبت به سطح زیرین به کار می‌گیرد.

موس گیمینگ

این ماوس ها به طور خاص برای استفاده در بازی‌های رایانه‌ای طراحی شده‌اند. موس‌های گیمینگ معمولاً مجموعه وسیع‌تری از کنترل‌ها و دکمه‌ها را به کار می‌گیرند و دارای طرحی متفاوت از موس‌های معمولی هستند. همچنین این موس‌ها ممکن است دارای نور تزئینی تک رنگ یا LED RGB قابل برنامه‌ریزی باشند. [۸] از دکمه‌های اضافی اغلب می توان برای تغییر حساسیت ماوس استفاده کرد [۹]یا می‌توان آن‌ها را با برنامه‌ریزی به ماکروها اختصاص داد. انواع موس بازی معمولا برای استفاده در بازی‌های استراتژی بلادرنگ مانند استارکرفت یا در بازی‌های آنلاین جنگ چند نفره مانند Dota 2 که دارای حساسیت نسبتاً بالایی هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد که با نقطه در اینچ (DPI) اندازه‌گیری می‌شود و می‌تواند تا 25600 نیز برسد.[۱۰] کیفیت ارگونومیک نیز یک عامل مهم در موس‌های بازی است، زیرا ممکن است استفاده از موس در زمان طولانی گیم پلی، آزاردهنده باشد. برخی از موس‌های پیشرفته گیمینگ تولید شده نیز به کاربران اجازه می‌دهند تا با افزودن یا کم کردن قطعات موس، وزن ماوس را تنظیم کنند تا کنترل راحت‌تری داشته باشند.DPI یک بخش مهم در موس های گیمینگ است.

دکمه‌ها

ماوس وسیله‌ای جهت اجرا و به‌کارگیری برنامه‌ها به ویژه در ویندوز و اینترنت است که دارای ۲ کلید اصلی (کلید راست و چپ) برای انتخاب و گزینه ها می باشد. همچنین یک غلتک در وسط موس وجود دارد که با ان می توان کار های مختلفی کرد و همچنین با فشار دادن آن غلتک (کلیک میانی Middle-click)، می توان کار های دیگری هم کرد.[۱۱]

امروزه موس های پیشرفته تر در خود کلید های خاصی برای جلو رفتن، عقب رفتن، کم کردن صدا، زیاد کردن صدا، تنظیم حساسیت موس و... را در خود جا داده اند.

نقطه در اینچ (DPI)

مقالهٔ اصلی: نقطه در اینچ

DPI به معنای نقطه بر اینچ (Dot Per Inches) است. برای واضح‌تر شدن این مفهوم، بیایید با این مثال ساده شروع کنیم؛ اگر دی پی ای موس ۱۶۰۰ باشد و شما ماوس خود را یک اینچ (۲٫۵۴ سانتی‌متر) حرکت دهید، نشانگر ۱۶۰۰ پیکسل حرکت خواهد کرد. هرچه DPI ماوس بالاتر باشد، حساس‌تر است؛ به این معنا که کوچک‌ترین حرکت موجب می‌شود تا نشانگر ماوس به میزان زیادی در صفحه نمایش حرکت کند.

دی پی آی واحدی برای اندازه‌گیری میزان حساسیت حرکت نشانگر ماوس در صفحه نمایش است. هرچه DPI ماوس بالاتر باشد، حرکت نشانگر بر روی صفحه نمایش در مسافت بیشتری خواهد بود. هرچه DPI موس پایین‌تر باشد، در واقع دقت ماوس بالاتر بوده و میزان حرکت نشانگر بر روی صفحه نمایش، در مسافت کمتری است. دی پی آی بالاتر، همیشه بهتر نیست. در بسیاری مواقع ما نمی‌خواهیم با یک حرکت کوچک ماوس، نشانگر مقدار بسیار زیادی در صفحه نمایش حرکت کند. از طرف دیگر، اگر ماوس از دی پی آی بالایی برخوردار باشد، نشانگر این است که شما قادر به پاسخگویی به هر حرکت کوچکی در صفحه نمایش خواهید بود و در نتیجه، می‌توانید با دقت بیشتری به محتوای صفحه نمایش اشاره کنید. به عنوان مثال، اگر شما در حال انجام بازی شوتر اول شخص هستید، اگر یک اسلحه بزرگ داشته باشید و هدف شما کوچک باشد، دی پی آی بالای ماوس در این حرکت می‌تواند بسیار به شما کمک کند.[۱۲][۱۳]

به عقیده برخی از کارشناسان این حوزه، دی پی آی ماوس نمی‌تواند یک عامل تعیین‌کننده در میزان دقت یک ماوس باشد و تنها به افزایش قیمت آن محصول منجر می‌شود. بسیاری از کاربران در واقع نیازی به DPI ماوس بالاتر ندارند و این امر، موجب بازاریابی سازندگان هوشمند برای فروش بیشتر ماوس‌های خود شده‌است.

کاربرد ماوس در رابط‌های کاربری

برنامه‌نویسان سعی می‌کنند برنامه‌های امروزی را طوری طراحی کنند که بیشتر قابلیت اجرا با ماوس را داشته باشند. چرا که هم کار با آن ساده است و هم فراگیری و سرعت عمل آن مناسب است.[نیازمند منبع]

پوینتر

ماوس به کمک کابلی به رایانه متصل می‌شود و اشاره‌گر یا پوینتر را در صفحهٔ نمایشگر حرکت داده و هدایت می‌کند. ماوس در هر کجا باشد با توجه به نیاز، با ضربه (کلیک کردن دکمه سمت راست یا چپ) عمل کرده و کار را پیش می‌برد. کلید سمت راست معمولاً جهت یک سری از برنامه‌های سیستمی (کپی، برش، حذف، انتخاب، ذخیره، تغییرات و…) به کار می‌رود. کلید سمت چپ که مهم‌ترین اعمال را انجام می‌دهد چهار عمل زیر را به عهده دارد:[۱۴]

• با یک بار فشار دادن کلید سمت چپ می‌توانیم آن را جهت اعمال کارهای دیگر (مورد نظر) انتخاب کنیم که رنگ آن آبی یا سیاه می‌شود.
• دو بار فشار دادن سریع کلید سمت چپ جهت اجرای (یا بازکردن) برنامه‌ها به کار می‌رود.
• معمولاً می‌توانید با کلیک کردن و نگه داشتن کلید در پایین، (بدون رها کردن کلید) پنجره‌ها را بزرگ و کوچک یا جابه‌جا کنید.
• می‌توانید پرونده‌ای یا متنی را کلیک کرده و با نگه داشتن کلید آن را در جای دیگری (جهت رونوشت‌برداری یا حذف) بیندازید.

این چهار عمل در برنامه‌های خاص کار خاص خود را انجام می‌دهند که تقریباً شبیه اعمال بالا است.

لازم است ذکر شود که اگر فرد چپ دست باشد و بخواهد با انگشت سبابه عملکرد کلید سمت چپ ماوس را اجرا کند. می‌تواند در تنظیمات رایانه در قسمت تغییرات کلیدهای ماوس نحوه عملکرد کلید سمت راست و چپ را با هم عوض کند.

کلید میانی

با فشردن غلتک، دکمه زیر آن فشرده می شود. در مرورگرها کلید میانی وظیفه حذف تب‌ها یا باز کردن پیوندها در صفحه‌ی جدید را دارند. کلید میانی در نرم افزارهای گرافیک رایانه‌ای سه‌بعدی، وظیفه انتقال نقطه دید را بر عهده دارد.

لوازم جانبی

زیرموسی (زیرموشی)

مقالهٔ اصلی: زیرموشی

ماوس های ابتدایی نیازی به زیرموسی[۱۵] نداشتند. آن‌ها دارای دو چرخ در زیر خود بودند که تقریباً روی هر چیزی گردش می‌کردند. اما ماوس های پس از آن، که در ابتدا دارای یک گوی فلزی در زیر خود بودند، برای عملکرد بهتر نیاز به یک زیرموسی داشتند.

زیرموسی بیشتر با ماوس های مکانیکی به کار برده می‌شود. علت آن این است که گوی زیر آن‌ها برای عملکرد بهتر نیاز به اصطکاک مناسب دارد ولی این اصطکاک معمولاً توسط سطح اکثر میزهایی که ماوس روی آن‌ها کار می‌کند فراهم نمی‌شود.

Hand pillow

با وجود اینکه اکثر ماوس های نوری و لیزری نیازی به زیرموسی ندارند، برخی از کاربران برای راحتی بیشتر یا لرزش کمتر اشاره‌گر، از زیرموسی استفاده می‌کنند. برخی ماوس های لیزری و نوری معمولاً با سطوح شفاف یا بازتابنده مشکل دارند. از کاربردهای دیگر زیرموسی می‌توان به مواردی اشاره کرد که بیم آن برود که سطح میز دچار خراش و آسیب شود یا زمانی که نقوش روی سطح میز موجب حرکت غیردقیق ماوس گردند.

ممکن است زیر موسی ها دارای قابلیت‌های دیگری نیز باشند. همچون فناوری جدید شرکت Logitech که قابلیت شارژ ماوس را دارد. زمانی که ماوس بر روی این زیر موسی قرار می‌گیرد به‌طور پیوسته از طریق بیسیم شارژ می‌شود.[۱۶]

پد ماوس

پد موس (به انگلیسی: Foot covers یا foot-pads)، وسیله‌ای پلاستیکی با اصطکاک کم است که ماوس روی آن می‌لغزد. برخی محصولات باکیفیت‌تر، از تفلون برای کاهش بیشتر اصطکاک استفاده می‌نمایند.

شرکت‌های برتر

از شرکت‌های برتر تولید کننده ماوس می‌توان به لاجیتک، ریزر، SteelSeries، اچ‌پی و ام اس آی اشاره کرد.[۱۷] شرکت‌های ایرانی فراسو، گرین و تَکسو نیز در این صنعت فعال هستن